Tata và dấu hỏi về phân cấp Nhiều câu hỏi về chính sách đang được đặt ra từ trường hợp dự án của tập đoàn Tata tại Hà Tĩnh... Theo quy hoạch đã được Chính phủ phê duyệt, nhu cầu về thép của Việt Nam dự báo đến năm 2015 là 15 -18 triệu tấn; đến 2020 là 20-22 triệu tấn.▪ HOÀI NGÂN 15:32 (GMT+7) - Thứ Hai, 24/1/2011 Nhiều câu hỏi về chính sách đang được đặt ra từ trường hợp dự án của tập đoàn Tata tại Hà TĩnhDự án khu liên hợp thép của tập đoàn Tata tại tỉnh Hà Tĩnh đang đứng trước nguy cơ trì hoãn kéo dài, vì chủ đầu tư và chính quyền địa phương vẫn chưa thống nhất được về một số vấn đề quan trọng.Tuy nhiên, vượt ra khỏi khuôn khổ của một vụ việc cụ thể, câu chuyện của Tata đang đặt ra những dấu hỏi mới về chủ trương phân cấp.Vướng mắcTuần rồi, một lãnh đạo cao cấp của Tata đã có chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam. Trong chuyến thăm này, lãnh đạo Tata đã đến chúc Tết một số cơ quan chức năng, nhưng chủ yếu là để nhắc lại cam kết về việc sẽ tiếp tục theo đuổi dự án một cách nghiêm túc nhất.Đã hơn ba năm kể từ ngày Tata ký với các đối tác trong nước, bao gồm Tổng công ty Thép Việt Nam và Tổng công ty Xi măng Việt Nam (nay là Tập đoàn Công nghiệp Xi măng Việt Nam) thỏa thuận về việc lập một liên doanh với tổng vốn đầu tư lên tới 5 tỷ USD để đầu tư một khu liên hợp thép tại khu công nghiệp Vũng Áng, tỉnh Hà Tĩnh.Từ đó đến nay, kế hoạch này dường như chưa tiến triển được chút nào vì các vướng mắc trong quá trình hoàn tất thủ tục cấp giấy chứng nhận đầu tư. Điển hình là việc cho tới nay, vấn đề trách nhiệm đền bù và giải phóng mặt bằng cho dự án vẫn chưa được các bên thống nhất.Theo tính toán của Tata, để giải phóng mặt bằng 725 ha cho dự án, nhà đầu tư có thể mất tới khoảng 2.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 100 triệu USD. Với việc nắm giữ 65% cổ phần dự kiến trong liên doanh, chi phí thực tế mà Tata phải bỏ ra không hề nhỏ, trong khi các đối tác trong nước cũng khó có thể chi trả một lượng vốn lớn như vậy.Trả lời báo chí gần đây, ông Indronil Sengupta, Giám đốc điều hành Tata khu vực Đông Nam Á đã nói rằng chi phí này sẽ “làm tăng rủi ro của dự án trong con mắt của các tổ chức tài chính”.Trong khi đó, quan điểm của Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng, cũng như của UBND tỉnh Hà Tĩnh, là nhà đầu tư sẽ phải trả toàn bộ chi phí này, coi đó như một điều kiện tiên quyết để cấp phép.Tháng 8/2010, Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng thậm chí đã ra “tối hậu thư” cho nhà đầu tư, trong đó yêu cầu nhà đầu tư phải hoàn tất các nội dung liên quan trước ngày 31/8/2010, nếu không sẽ thu hồi 725 ha đất dự kiến dành cho dự án để bố trí cho các dự án khác.Cho đến nay, việc thu hồi đất chưa được thực hiện và các bên liên quan vẫn đang cố gắng giải quyết các vấn đề chung, nhưng triển vọng của dự án là rất khó khăn.Hệ lụy từ phân cấpNếu như trước đây, những dự án tỷ đô như trường hợp dự án của Tata sẽ do Bộ Kế hoạch và Đầu tư quyết định việc cấp phép, thì từ khi có chủ trương phân cấp, các dự án như vậy có thể được quyết định bởi UBND các tỉnh thành, ban quản lý các khu công nghiệp các tỉnh thành hoặc ban quản lý khu kinh tế.”Vấn đề” của Tata chính là ở chỗ, vào thời điểm Tata bắt đầu khởi động dự án này, tập đoàn Formosa của Đài Loan cũng tiến hành xin giấy phép cho một dự án liên hợp thép tương tự.Trong khi Tata “loay hoay” với dự án của mình, Formosa nhanh chóng có được giấy chứng nhận đầu tư, và vào tháng 8/2008, nhà đầu tư này đã khởi công dự án. Kể từ đó đến nay, dù gặp phải một số vướng mắc nhỏ, song nhìn về tổng thể, dự án của Formosa đang được triển khai mạnh mẽ.Điểm nhấn đáng chú ý của dự án này là vào ngày 1/10/2010, Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng đã làm thủ tục bàn giao 3.300 ha mặt bằng cho đại diện lãnh đạo tập đoàn Formosa. Theo thống kê của UBND tỉnh Hà Tĩnh, sau hơn hai năm triển khai công tác giải phóng mặt bằng cho dự án, tỉnh Hà Tĩnh “đã huy động hệ thống chính trị, đoàn thể, tổ chức di dời gần 2.500 hộ dân với hơn 10.000 người, gần 10.000 ngôi mộ, 35 nhà thờ thiên chúa giáo và nhà thờ họ, cùng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, xã hội của bốn xã: Kỳ Liên, Kỳ Long, Kỳ Lợi và Kỳ Phương, huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh) đến năm khu tái định cư. Diện tích giải phóng mặt bằng 3.300 ha (trong đó hơn 1.300 ha mặt nước và hơn 1.900 ha đất) và giao cho nhà đầu tư. Các hộ dân di dời được đền bù, hỗ trợ tái định cư hơn 1.900 tỷ đồng và được hỗ trợ đào tạo nghề, việc làm”.Bên cạnh công tác giải phóng mặt bằng, tỉnh Hà Tĩnh còn thi công hoàn thành hai hạng mục phục vụ dự án Formosa là kênh phân phối nước dài hơn 10 km và 5,2 km đường phục vụ việc chở thiết bị siêu trường, siêu trọng xây dựng cảng nước sâu Sơn Dương.Đáng chú ý là một phần rất lớn trong chi phí nói trên đã được thực hiện bởi ngân sách nhà nước. Các quy định hiện tại nói rằng trong địa bàn các khu kinh tế, các khoản đầu tư cho hạ tầng và mặt bằng có thể được thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách.Trong khi đó, ngày 15/10/2009, tập đoàn Tata đã phải làm một việc không mong muốn là chấp nhận đề xuất điều chỉnh diện tích đất được cấp, theo đó sẽ chỉ nhận được 725 ha, giảm bớt 575 ha so với đề xuất ban đầu. Việc giảm bớt diện tích đất này, đáng chú ý, lại là do Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng đã cấp đất cho… Formosa!Điều này đặt ra câu hỏi có hay không sự thiên vị nào đó của chính quyền địa phương với các nhà đầu tư? Hơn nữa, với các rắc rối hiện tại, câu chuyện cấp phép cho Tata cũng như mối quan hệ giữa nhà đầu tư này với chính quyền địa phương trong tương lai ra sao là câu hỏi khó trả lời.Về phía chính quyền địa phương, rõ ràng họ cũng có cái khó của mình. Những bài học nóng hổi trong việc giải phóng mặt bằng của chính dự án của Formosa nhắc nhở các lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh rằng cần phải làm rõ ngay từ đầu về trách nhiệm của chủ đầu tư trong vấn đề giải phóng mặt bằng, công việc khiến họ đã phải "huy động hệ thống chính trị, đoàn thể" mới thực hiện nổi trong thời gian qua.Formosa là một tập đoàn công nghiệp lớn của Đài Loan, nhưng xét riêng trong lĩnh vực thép, Formosa có quy mô khá khiêm tốn so với Tata trên bình diện toàn cầu. Ngay cả khi cả hai dự án được hoàn tất và đi vào hoạt động, những “vướng mắc” trong giai đoạn hiện nay giữa họ liệu có được dàn xếp ổn thỏa? Tata va dau hoi ve phan cap Nhieu cau hoi ve chinh sach dang duoc dat ra tu truong hop du an cua tap doan Tata tai Ha Tinh... Theo quy hoach da duoc Chinh phu phe duyet, nhu cau ve thep cua Viet Nam du bao den nam 2015 la 15 -18 trieu tan; den 2020 la 20-22 trieu tan.▪ HOAI NGAN 15:32 (GMT+7) - Thu Hai, 24/1/2011 Nhieu cau hoi ve chinh sach dang duoc dat ra tu truong hop du an cua tap doan Tata tai Ha TinhDu an khu lien hop thep cua tap doan Tata tai tinh Ha Tinh dang dung truoc nguy co tri hoan keo dai, vi chu dau tu va chinh quyen dia phuong van chua thong nhat duoc ve mot so van de quan trong.Tuy nhien, vuot ra khoi khuon kho cua mot vu viec cu the, cau chuyen cua Tata dang dat ra nhung dau hoi moi ve chu truong phan cap.Vuong macTuan roi, mot lanh dao cao cap cua Tata da co chuyen tham va lam viec tai Viet Nam. Trong chuyen tham nay, lanh dao Tata da den chuc Tet mot so co quan chuc nang, nhung chu yeu la de nhac lai cam ket ve viec se tiep tuc theo duoi du an mot cach nghiem tuc nhat.Da hon ba nam ke tu ngay Tata kY voi cac doi tac trong nuoc, bao gom Tong cong ty Thep Viet Nam va Tong cong ty Xi mang Viet Nam (nay la Tap doan Cong nghiep Xi mang Viet Nam) thoa thuan ve viec lap mot lien doanh voi tong von dau tu len toi 5 tY USD de dau tu mot khu lien hop thep tai khu cong nghiep Vung Ang, tinh Ha Tinh.Tu do den nay, ke hoach nay duong nhu chua tien trien duoc chut nao vi cac vuong mac trong qua trinh hoan tat thu tuc cap giay chung nhan dau tu. Dien hinh la viec cho toi nay, van de trach nhiem den bu va giai phong mat bang cho du an van chua duoc cac ben thong nhat.Theo tinh toan cua Tata, de giai phong mat bang 725 ha cho du an, nha dau tu co the mat toi khoang 2.000 tY dong, tuong duong khoang 100 trieu USD. Voi viec nam giu 65% co phan du kien trong lien doanh, chi phi thuc te ma Tata phai bo ra khong he nho, trong khi cac doi tac trong nuoc cung kho co the chi tra mot luong von lon nhu vay.Tra loi bao chi gan day, ong Indronil Sengupta, Giam doc dieu hanh Tata khu vuc Dong Nam A da noi rang chi phi nay se “lam tang rui ro cua du an trong con mat cua cac to chuc tai chinh”.Trong khi do, quan diem cua Ban quan lY Khu kinh te Vung Ang, cung nhu cua UBND tinh Ha Tinh, la nha dau tu se phai tra toan bo chi phi nay, coi do nhu mot dieu kien tien quyet de cap phep.Thang 8/2010, Ban quan lY Khu kinh te Vung Ang tham chi da ra “toi hau thu” cho nha dau tu, trong do yeu cau nha dau tu phai hoan tat cac noi dung lien quan truoc ngay 31/8/2010, neu khong se thu hoi 725 ha dat du kien danh cho du an de bo tri cho cac du an khac.Cho den nay, viec thu hoi dat chua duoc thuc hien va cac ben lien quan van dang co gang giai quyet cac van de chung, nhung trien vong cua du an la rat kho khan.He luy tu phan capNeu nhu truoc day, nhung du an tY do nhu truong hop du an cua Tata se do Bo Ke hoach va Dau tu quyet dinh viec cap phep, thi tu khi co chu truong phan cap, cac du an nhu vay co the duoc quyet dinh boi UBND cac tinh thanh, ban quan lY cac khu cong nghiep cac tinh thanh hoac ban quan lY khu kinh te.”Van de” cua Tata chinh la o cho, vao thoi diem Tata bat dau khoi dong du an nay, tap doan Formosa cua Dai Loan cung tien hanh xin giay phep cho mot du an lien hop thep tuong tu.Trong khi Tata “loay hoay” voi du an cua minh, Formosa nhanh chong co duoc giay chung nhan dau tu, va vao thang 8/2008, nha dau tu nay da khoi cong du an. Ke tu do den nay, du gap phai mot so vuong mac nho, song nhin ve tong the, du an cua Formosa dang duoc trien khai manh me.Diem nhan dang chu Y cua du an nay la vao ngay 1/10/2010, Ban quan lY Khu kinh te Vung Ang da lam thu tuc ban giao 3.300 ha mat bang cho dai dien lanh dao tap doan Formosa. Theo thong ke cua UBND tinh Ha Tinh, sau hon hai nam trien khai cong tac giai phong mat bang cho du an, tinh Ha Tinh “da huy dong he thong chinh tri, doan the, to chuc di doi gan 2.500 ho dan voi hon 10.000 nguoi, gan 10.000 ngoi mo, 35 nha tho thien chua giao va nha tho ho, cung co so ha tang kY thuat, xa hoi cua bon xa: KY Lien, KY Long, KY Loi va KY Phuong, huyen KY Anh (Ha Tinh) den nam khu tai dinh cu. Dien tich giai phong mat bang 3.300 ha (trong do hon 1.300 ha mat nuoc va hon 1.900 ha dat) va giao cho nha dau tu. Cac ho dan di doi duoc den bu, ho tro tai dinh cu hon 1.900 tY dong va duoc ho tro dao tao nghe, viec lam”.Ben canh cong tac giai phong mat bang, tinh Ha Tinh con thi cong hoan thanh hai hang muc phuc vu du an Formosa la kenh phan phoi nuoc dai hon 10 km va 5,2 km duong phuc vu viec cho thiet bi sieu truong, sieu trong xay dung cang nuoc sau Son Duong.Dang chu Y la mot phan rat lon trong chi phi noi tren da duoc thuc hien boi ngan sach nha nuoc. Cac quy dinh hien tai noi rang trong dia ban cac khu kinh te, cac khoan dau tu cho ha tang va mat bang co the duoc thuc hien bang nguon von ngan sach.Trong khi do, ngay 15/10/2009, tap doan Tata da phai lam mot viec khong mong muon la chap nhan de xuat dieu chinh dien tich dat duoc cap, theo do se chi nhan duoc 725 ha, giam bot 575 ha so voi de xuat ban dau. Viec giam bot dien tich dat nay, dang chu Y, lai la do Ban quan lY Khu kinh te Vung Ang da cap dat cho… Formosa!Dieu nay dat ra cau hoi co hay khong su thien vi nao do cua chinh quyen dia phuong voi cac nha dau tu? Hon nua, voi cac rac roi hien tai, cau chuyen cap phep cho Tata cung nhu moi quan he giua nha dau tu nay voi chinh quyen dia phuong trong tuong lai ra sao la cau hoi kho tra loi.Ve phia chinh quyen dia phuong, ro rang ho cung co cai kho cua minh. Nhung bai hoc nong hoi trong viec giai phong mat bang cua chinh du an cua Formosa nhac nho cac lanh dao tinh Ha Tinh rang can phai lam ro ngay tu dau ve trach nhiem cua chu dau tu trong van de giai phong mat bang, cong viec khien ho da phai "huy dong he thong chinh tri, doan the" moi thuc hien noi trong thoi gian qua.Formosa la mot tap doan cong nghiep lon cua Dai Loan, nhung xet rieng trong linh vuc thep, Formosa co quy mo kha khiem ton so voi Tata tren binh dien toan cau. Ngay ca khi ca hai du an duoc hoan tat va di vao hoat dong, nhung “vuong mac” trong giai doan hien nay giua ho lieu co duoc dan xep on thoa?