_75.jpg)
Rủi mà không rủi Rủi ro là chuyện chẳng ai muốn nhưng xét về góc độ kinh doanh thì nó lại cần thiết... Nếu mua bán chứng khoán mà giá cả được “chỉ đạo” từ trên xuống hay mọi việc đều rõ như ban ngày thì chắc không còn rủi ro - Ảnh: VT.10:18 (GMT+7) - Thứ Bảy, 7/7/2007 Rủi ro là chuyện chẳng ai muốn nhưng xét về góc độ kinh doanh thì nó lại cần thiếtGiả sử có 100.000 chiếc xe gắn máy được bảo hiểm trong khoảng thời gian tương đối dài và trung bình mỗi năm có khoảng 10.000 chiếc gặp ít nhất một tai nạn và đòi bồi thường. Tuy nhiên, trong một năm không hẳn số trường hợp đòi bồi thường có thể chính xác là 10.000. Theo một số giả định nào đó, có thể chứng minh được rằng trong một khoảng thời gian dài, độ lệch (deviation) của số trường hợp đòi bồi thường trong một năm từ 10.000, trung bình sẽ là 100. Như vậy, có một sự biến thiên (variation) của 100 trường hợp đòi bồi thường (claims) từ con số dự đoán ban đầu là 10.000, tức là 1% (100/10.000). Sự biến thiên tương đối của mất mát thực tế (actual loss) so với mất mát dự kiến (expected loss) này được gọi là rủi ro khách quan (objective risk). Rủi ro khách quan sẽ giảm khi số lượng xe tham gia bảo hiểm tăng. Trong ví dụ nói trên, số lượng xe là 100.000 thì rủi ro khách quan là 1%. Như vậy, nếu số lượng xe là 1 triệu thì số trường hợp đòi bồi thường sẽ tăng gấp mười lần, lên 100.000 (10% của 1 triệu). Tuy nhiên, độ biến thiên của mất mát thực tế sẽ chỉ tăng 3 lần từ 100 lên 316 (căn bình phương của 100.000). Như vậy, độ biến thiên tương đối hay rủi ro khách quan thực tế giảm từ 1% (100/10.000) xuống còn 0,316% (316/100.000). Ví dụ này cho thấy người ta có thể tính toán được rủi ro khách quan và đây là công cụ cực kỳ hiệu quả để quản lý rủi ro. Bởi lẽ khi số lượng bảo hiểm càng nhiều thì hãng bảo hiểm càng tính được xác suất rủi ro chính xác hơn. Ngược lại với rủi ro khách quan là rủi ro chủ quan (subjective risk), tức là sự không chắc chắn trong nhận thức của một cá nhân nào đó. Ví dụ như một người uống rượu nhiều sau khi ăn tiệc và muốn lái xe về nhà sẽ không chắc chắn về việc mình có bị cảnh sát thổi phạt hay không. Hai người khác nhau sẽ có nhận thức khác nhau về rủi ro và cho thấy thái độ, phản ứng của họ đối với rủi ro. Nhận thức về rủi ro cũng tùy thuộc vào kinh nghiệm bởi người nào đã từng bị cảnh sát phạt do uống rượu sẽ cho rằng rủi ro bị cảnh sát phạt là cao và sẽ không dám tái phạm nữa. Rủi ro còn được phân loại theo rủi ro thuần túy (pure risks) và rủi ro đầu cơ (speculative risk). Rủi ro thuần túy phát sinh từ tình huống khi có mất mát xảy ra hay không ví dụ như rủi ro dẫn đến thiệt hại về hỏa hoạn, thiên tai, tai nạn hay tật nguyền. Ngược lại, rủi ro đầu cơ phát sinh từ những tình huống có hay không có lợi nhuận. Chẳng hạn, một người khởi nghiệp kinh doanh có thể ăn nên làm ra nhưng cũng có khả năng lỗ, hoặc một nhà đầu cơ có thể có lãi nếu giá cổ phiếu lên và lỗ nếu giá xuống. Cách phân loại này rất cần thiết bởi lẽ chỉ có rủi ro thuần túy mới được bảo hiểm còn rủi ro đầu cơ đòi hỏi những kỹ thuật phòng chống khác ngoài bảo hiểm như việc sử dụng hợp đồng tương lai về chỉ số chứng khoán (stock index futures) để đối phó với sự biến động của giá cổ phiếu. Trên bình diện xã hội, rủi ro đầu cơ cũng có ích: cạnh tranh trong kinh doanh có thể làm cho một số doanh nhân trắng tay nhưng xã hội lại được lợi vì sản phẩm và dịch vụ được cung cấp với giá cả và chất lượng hợp lý hơn trước. Ngược lại, với những rủi ro thuần túy như động đất, lụt lội, hỏa hoạn... thì không ai có lợi cả. Các nhà phân tích cũng phân loại rủi ro theo yếu tố tĩnh (static) và động (dynamic). Rủi ro tĩnh là những rủi ro do hành động không đúng quy luật hay sai lầm hoặc việc làm có hại của con người. Nếu rủi ro tĩnh tồn tại trong một nền kinh tế không thay đổi thì rủi ro động lại song hành với một nền kinh tế có nhiều thay đổi. Ví dụ về rủi ro động có thể nêu là sự thay đổi về thị hiếu tiêu dùng, tiến bộ khoa học kỹ thuật, những phương thức làm việc và xử lý công việc hiệu quả hơn. Về lâu về dài, rủi ro động rất có ích vì nhờ nó mà các tài nguyên và nguồn lực xã hội sẽ được điều chỉnh hợp lý. Xét đến tương quan giữa cộng đồng và cá nhân, cần nói đến rủi ro xã hội (fundamental risk) là những rủi ro tác động đến toàn bộ nền kinh tế hay một cộng đồng nào đó như lạm phát, thất nghiệp, chiến tranh và động đất. Ngược lại với rủi ro xã hội là rủi ro ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân (particular risk). Ví dụ như một ngôi nhà của ai đó bị mất trộm. Phân biệt hai loại rủi ro này cũng cần thiết vì các rủi ro xã hội như thất nghiệp, thiên tai, lụt lội cần có các chương trình bảo hiểm xã hội của nhà nước và cơ quan công quyền phải tạo lập các cơ chế đối phó phù hợp. Rủi ro là chuyện chẳng ai muốn nhưng xét về góc độ kinh doanh thì nó lại cần thiết. Câu châm ngôn “Thừa nước đục thả câu” trước đây có thể mang ý nghĩa xấu về đạo đức nhưng nay các nhà kinh doanh hay đầu tư phải nhìn nhận và vận dụng nó một cách tích cực. Thật vậy, nếu mua bán chứng khoán mà giá cả được “chỉ đạo” từ trên xuống hay mọi việc đều rõ như ban ngày thì chắc không còn rủi ro. Nhưng trên một thị trường mà thông tin còn mờ mịt và/ hay luật chơi chưa sòng phẳng thì rủi ro không còn là chuyện rủi mà trở thành cơ hội kiếm siêu lợi nhuận cho một nhóm người. (Theo TBKTSG) Rui ma khong rui Rui ro la chuyen chang ai muon nhung xet ve goc do kinh doanh thi no lai can thiet... Neu mua ban chung khoan ma gia ca duoc “chi dao” tu tren xuong hay moi viec deu ro nhu ban ngay thi chac khong con rui ro - Anh: VT.10:18 (GMT+7) - Thu Bay, 7/7/2007 Rui ro la chuyen chang ai muon nhung xet ve goc do kinh doanh thi no lai can thietGia su co 100.000 chiec xe gan may duoc bao hiem trong khoang thoi gian tuong doi dai va trung binh moi nam co khoang 10.000 chiec gap it nhat mot tai nan va doi boi thuong. Tuy nhien, trong mot nam khong han so truong hop doi boi thuong co the chinh xac la 10.000. Theo mot so gia dinh nao do, co the chung minh duoc rang trong mot khoang thoi gian dai, do lech (deviation) cua so truong hop doi boi thuong trong mot nam tu 10.000, trung binh se la 100. Nhu vay, co mot su bien thien (variation) cua 100 truong hop doi boi thuong (claims) tu con so du doan ban dau la 10.000, tuc la 1% (100/10.000). Su bien thien tuong doi cua mat mat thuc te (actual loss) so voi mat mat du kien (expected loss) nay duoc goi la rui ro khach quan (objective risk). Rui ro khach quan se giam khi so luong xe tham gia bao hiem tang. Trong vi du noi tren, so luong xe la 100.000 thi rui ro khach quan la 1%. Nhu vay, neu so luong xe la 1 trieu thi so truong hop doi boi thuong se tang gap muoi lan, len 100.000 (10% cua 1 trieu). Tuy nhien, do bien thien cua mat mat thuc te se chi tang 3 lan tu 100 len 316 (can binh phuong cua 100.000). Nhu vay, do bien thien tuong doi hay rui ro khach quan thuc te giam tu 1% (100/10.000) xuong con 0,316% (316/100.000). Vi du nay cho thay nguoi ta co the tinh toan duoc rui ro khach quan va day la cong cu cuc kY hieu qua de quan lY rui ro. Boi le khi so luong bao hiem cang nhieu thi hang bao hiem cang tinh duoc xac suat rui ro chinh xac hon. Nguoc lai voi rui ro khach quan la rui ro chu quan (subjective risk), tuc la su khong chac chan trong nhan thuc cua mot ca nhan nao do. Vi du nhu mot nguoi uong ruou nhieu sau khi an tiec va muon lai xe ve nha se khong chac chan ve viec minh co bi canh sat thoi phat hay khong. Hai nguoi khac nhau se co nhan thuc khac nhau ve rui ro va cho thay thai do, phan ung cua ho doi voi rui ro. Nhan thuc ve rui ro cung tuy thuoc vao kinh nghiem boi nguoi nao da tung bi canh sat phat do uong ruou se cho rang rui ro bi canh sat phat la cao va se khong dam tai pham nua. Rui ro con duoc phan loai theo rui ro thuan tuy (pure risks) va rui ro dau co (speculative risk). Rui ro thuan tuy phat sinh tu tinh huong khi co mat mat xay ra hay khong vi du nhu rui ro dan den thiet hai ve hoa hoan, thien tai, tai nan hay tat nguyen. Nguoc lai, rui ro dau co phat sinh tu nhung tinh huong co hay khong co loi nhuan. Chang han, mot nguoi khoi nghiep kinh doanh co the an nen lam ra nhung cung co kha nang lo, hoac mot nha dau co co the co lai neu gia co phieu len va lo neu gia xuong. Cach phan loai nay rat can thiet boi le chi co rui ro thuan tuy moi duoc bao hiem con rui ro dau co doi hoi nhung kY thuat phong chong khac ngoai bao hiem nhu viec su dung hop dong tuong lai ve chi so chung khoan (stock index futures) de doi pho voi su bien dong cua gia co phieu. Tren binh dien xa hoi, rui ro dau co cung co ich: canh tranh trong kinh doanh co the lam cho mot so doanh nhan trang tay nhung xa hoi lai duoc loi vi san pham va dich vu duoc cung cap voi gia ca va chat luong hop lY hon truoc. Nguoc lai, voi nhung rui ro thuan tuy nhu dong dat, lut loi, hoa hoan... thi khong ai co loi ca. Cac nha phan tich cung phan loai rui ro theo yeu to tinh (static) va dong (dynamic). Rui ro tinh la nhung rui ro do hanh dong khong dung quy luat hay sai lam hoac viec lam co hai cua con nguoi. Neu rui ro tinh ton tai trong mot nen kinh te khong thay doi thi rui ro dong lai song hanh voi mot nen kinh te co nhieu thay doi. Vi du ve rui ro dong co the neu la su thay doi ve thi hieu tieu dung, tien bo khoa hoc kY thuat, nhung phuong thuc lam viec va xu lY cong viec hieu qua hon. Ve lau ve dai, rui ro dong rat co ich vi nho no ma cac tai nguyen va nguon luc xa hoi se duoc dieu chinh hop lY. Xet den tuong quan giua cong dong va ca nhan, can noi den rui ro xa hoi (fundamental risk) la nhung rui ro tac dong den toan bo nen kinh te hay mot cong dong nao do nhu lam phat, that nghiep, chien tranh va dong dat. Nguoc lai voi rui ro xa hoi la rui ro anh huong den cuoc song ca nhan (particular risk). Vi du nhu mot ngoi nha cua ai do bi mat trom. Phan biet hai loai rui ro nay cung can thiet vi cac rui ro xa hoi nhu that nghiep, thien tai, lut loi can co cac chuong trinh bao hiem xa hoi cua nha nuoc va co quan cong quyen phai tao lap cac co che doi pho phu hop. Rui ro la chuyen chang ai muon nhung xet ve goc do kinh doanh thi no lai can thiet. Cau cham ngon “Thua nuoc duc tha cau” truoc day co the mang Y nghia xau ve dao duc nhung nay cac nha kinh doanh hay dau tu phai nhin nhan va van dung no mot cach tich cuc. That vay, neu mua ban chung khoan ma gia ca duoc “chi dao” tu tren xuong hay moi viec deu ro nhu ban ngay thi chac khong con rui ro. Nhung tren mot thi truong ma thong tin con mo mit va/ hay luat choi chua song phang thi rui ro khong con la chuyen rui ma tro thanh co hoi kiem sieu loi nhuan cho mot nhom nguoi. (Theo TBKTSG)