Lối thoát cho xuất khẩu cà phê Từ các số liệu thống kê quốc tế và của Việt Nam, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, chúng ta đã xuất khẩu một lượng lớn cà phê với giá quá thấp. Thu hoạch cà phê ở Buôn Ma Thuột. Ảnh: Lê Toàn. Từ các số liệu thống kê quốc tế và của Việt Nam, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, chúng ta đã xuất khẩu một lượng lớn cà phê với giá quá thấp. Giá cà phê xuất khẩu quá thấp! Từ các số liệu thống kê quốc tế và của Việt Nam, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, chúng ta đã xuất khẩu một lượng lớn cà phê với giá quá thấp. Cụ thể, tính chung trong 10 năm gần đây, giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam chỉ bằng 51,5% giá bình quân của thế giới.Trong khi đó, nếu như “người khổng lồ” Brazil chủ yếu với cà phê arabica rất được ưa chuộng trên thị trường thế giới cho nên giá xuất khẩu bằng 95,3% giá bình quân của thế giới, còn giá cà phê arabica có lẽ là hảo hạng của Colombia cao ngất ngưởng tới 124%, thì Indonesia cũng với cà phê robusta gần giống như Việt Nam nhưng vẫn đạt 72,4%. Từ những thực tế đó, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, giá xuất khẩu quá thấp chính là bất cập lớn nhất của ngành cà phê nước ta từ nhiều thập kỷ qua. Trong đó, nếu như các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam luôn luôn phải mua cà phê của nông dân với giá thấp hơn giá xuất khẩu để có lãi, thì thực tế này đồng nghĩa với việc nông dân trồng cà phê quá thiệt thòi và lợi ích của quốc gia cũng không được bảo đảm. Ai được lợi? Trong khi đó, các số liệu thống kê của thế giới về hoạt động xuất, nhập khẩu cà phê cũng cho phép suy đoán rằng, các bạn hàng nhập khẩu cà phê của Việt Nam đã thu lợi không nhỏ. CHLB Đức, bạn hàng nhập khẩu cà phê số một của Việt Nam, từ nhiều năm nay có lẽ là thí dụ điển hình nhất. Tuy tỷ trọng dân số của quốc gia này so với thế giới trong thập kỷ vừa qua đã từ 1,36% “co lại” chỉ còn 1,21%, nhưng tỷ trọng khối lượng cà phê nhập khẩu vẫn tăng từ 15,5% lên 16,3%, trở thành cường quốc nhập khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, chỉ đứng sau Hoa Kỳ, quốc gia có dân số lớn gấp bốn lần. Hiển nhiên Đức nhập khẩu nhiều như vậy không phải vì nhu cầu uống cà phê của người Đức, mà phục vụ cho ngành công nghiệp chế biến loại đồ uống này của họ, đã vươn lên vị trí dẫn đầu thế giới, và xuất khẩu với quy mô rất lớn. Chẳng hạn, về công nghiệp chế biến cà phê hòa tan, sức cạnh tranh của ngành công nghiệp chế biến cà phê đặc thù đã giúp CHLB Đức giành ngôi đầu trong cuộc đua đường trường cho tới ngày nay. Ngoài ra, tuy chỉ chiếm 12,1% về lượng cà phê hòa tan xuất khẩu trên thị trường thế giới, (tương đương 12% của Brazil), nhưng tính theo kim ngạch xuất khẩu thì tỷ trọng của CHLB Đức đứng ở mức cao ngất ngưởng 18,7%, trong khi kim ngạch của Brazil vẫn chỉ ở mức 12%. Điều đó có nghĩa là giá của Đức cao gấp 1,55 lần giá bình quân của thế giới và Brazil. Bên cạnh đó, cho dù không có một cây cà phê nào, nhưng với 466.000 tấn cà phê (nhân) xuất khẩu năm 2009, CHLB Đức đã lần đầu tiên vượt qua Colombia để giành vị trí cường quốc thứ tư thế giới, chỉ sau Brazil, Việt Nam và Indonesia. Trong đó, tính bình quân trong 10 năm gần đây, gần một phần tư khối lượng cà phê nhập khẩu của CHLB Đức là để dành cho xuất khẩu và những thị trường chủ yếu là các nước phương Tây giàu có. Chắc chắn, đó cũng là lý do các thương nhân Đức đã xuất khẩu cà phê với giá rất cao so với giá bình quân của thế giới. Trong đó, Việt Nam chính là một yếu tố có lẽ quan trọng bậc nhất giúp các thương nhân Đức đạt được những thành công có một không hai cả trên thị trường xuất khẩu cà phê (nhân) lẫn cà phê hòa tan của thế giới. Lượng cà phê Đức nhập khẩu từ Việt Nam hầu như liên tục tăng và đạt 22,9% năm 2007, còn giá thì thấp hơn 30,6%. Như vậy, nếu so sánh giữa giá cà phê nhập khẩu từ Việt Nam với giá xuất khẩu ra các thị trường thế giới, thì khoảng cách mà các thương nhân Đức tạo ra còn “mênh mông” hơn nhiều. Do vậy, nếu tổ chức thu mua cà phê trực tiếp từ tay nông dân Việt Nam, tức là “ăn từ gốc đến ngọn”, chắc chắn những khoản “đút túi” của thương nhân Đức sẽ còn lớn hơn nữa. Tất cả những điều nói trên cho thấy rằng, việc mua cà phê của nông dân với giá thấp và xuất khẩu ra thị trường thế giới với giá quá thấp của các doanh nghiệp trong nước trong những năm qua không khác gì “gậy ông đập lưng ông”. Bởi lẽ, đây chính là mảnh đất quá “màu mỡ” đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê có vốn đầu tư nước ngoài và với những lợi thế quá lớn, khả năng họ giành được phần thắng trong cuộc cạnh tranh này gần như là chắc chắn. Lối thoát nào cho xuất khẩu cà phê? Rõ ràng doanh nghiệp trong nước đang ở vị trí canh trạnh quá bất lợi so với thương nhân có vốn đầu tư nước ngoài khi thu mua cà phê. Hơn thế, lãi suất huy động đô la lại thấp “một trời một vực” so với đồng Việt Nam và việc điều chỉnh tăng rất mạnh tỷ giá đô la Mỹ/đồng Việt Nam vừa qua đã tạo thêm lợi thế cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài kinh doanh trong lĩnh vực này. Trong khi đó, việc cấm các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gia lĩnh vực này hoàn toàn chỉ là biện pháp nhất thời “chữa cháy”, chứ không phải là “trị bệnh từ gốc”. Bởi lẽ, theo lộ trình thực hiện WTO, ngay như mặt hàng nông sản chiến lược gạo, Việt Nam cũng đã mở cửa cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vào kinh doanh xuất khẩu trong năm nay, cho nên chắc chắn cũng không thể cấm mãi các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đầu tư vào kinh doanh xuất khẩu cà phê. Ngoài ra, xuất khẩu cà phê với giá quá rẻ chính là “căn bệnh kinh niên” của các doanh nghiệp trong nước từ hàng chục năm nay, mà cấm các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp mua cà phê để xuất khẩu chính là dung dưỡng cho căn bệnh này kéo dài thêm và cũng có thể nặng thêm. Điều này cũng có nghĩa là sẽ tiếp tục hy sinh không chỉ quyền lợi của quốc gia, mà cả quyền lợi của nông dân sản xuất cà phê hiện nay, những người có công đầu đưa cà phê Việt Nam lên ngôi “á hậu” làng xuất khẩu cà phê thế giới, nhưng lại là đối tượng thiệt thòi nhất trong toàn bộ dây chuyền sản xuất, kinh doanh xuất khẩu và chế biến cà phê. Trong khi đó, các số liệu thống kê của thế giới cho thấy, lợi ích thu được qua phát triển công nghiệp chế biến cà phê còn lớn hơn rất nhiều so với xuất khẩu cà phê nhân. Đó là, trong những năm sốt nóng giá cà phê thế giới như các năm 1988 và 2007, thì giá của nông sản thô này cũng chỉ bằng 36,3% và 35,7% giá cà phê hòa tan trên thị trường thế giới. Còn trong những năm hiếm hoi xảy ra tình trạng khủng hoảng cách đây đã hơn một phần tư thế kỷ (1984-1986) giá của nông sản thô này tăng đại nhảy vọt lên 40,7-48,9% giá cà phê hòa tan, thì trong những năm dài còn lại, giá cà phê nhân chỉ dao động xung quanh mức 25%, thậm chí dưới ngưỡng 20%, còn bình quân trong 10 năm gần đây cũng chỉ đạt 29%. Rõ ràng, tích hợp cả hai điều kiện giá và sản lượng cà phê nhân, Việt Nam có điều kiện thuận lợi hơn bất cứ quốc gia nào trên thị trường thế giới trong việc phát triển công nghiệp chế biến cà phê, bởi nguồn nguyên liệu khổng lồ với giá rẻ hiếm có. Do vậy, phải chăng khuyến khích gia tăng mạnh vốn đầu tư, kể cả vốn đầu tư nước ngoài vào phát triển công nghiệp chế biến cà phê mới là hướng đi chủ đạo của Việt Nam, bởi lợi ích mà nó đem lại chắc chắn là không hề nhỏ. Đó là, vừa “giải được bài toán” nhức nhối giá cà phê xuất khẩu quá “bèo bọt” hiện nay, vừa góp phần không nhỏ vào việc nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm cà phê “Made in Vietnam” trên thị trường thế giới, vừa góp phần khắc phục tình trạng nhập siêu vẫn còn rất nghiêm trọng hiện nay và vừa tạo công ăn việc làm cho một bộ phận trong lực lượng lao động hùng hậu của nước ta. Hẳn nhiên đây là hướng đi không hề đơn giản, bởi chen chân được vào thị trường cà phê chế biến mà các tập đoàn đa quốc gia thống trị từ rất nhiều thập kỷ nay là điều không dễ. Nhưng có lẽ đó là hướng đi tối ưu, bởi vì Việt Nam đang có cả hai tiền đề quan trọng và thuận lợi bậc nhất trong phát triển công nghiệp chế biến: nguồn nguyên liệu dồi dào và giá cũng rất rẻ. Việt Báo (Theo TBKTSG) Tin liên quan: Giá cà phê tăng cao kỷ lục Giá cà phê đang giảm, xuống 45.400 đồng/kg Giá cà phê tăng lên 49.000 đồng/kg Thị trường cà phê: 3 mốc lịch sử đáng nhớ Bài toán khó xuất khẩu cà phê 2011 Loi thoat cho xuat khau ca phe Tu cac so lieu thong ke quoc te va cua Viet Nam, co the khang dinh mot cach chac chan rang, chung ta da xuat khau mot luong lon ca phe voi gia qua thap. Thu hoach ca phe o Buon Ma Thuot. Anh: Le Toan. Tu cac so lieu thong ke quoc te va cua Viet Nam, co the khang dinh mot cach chac chan rang, chung ta da xuat khau mot luong lon ca phe voi gia qua thap. Gia ca phe xuat khau qua thap! Tu cac so lieu thong ke quoc te va cua Viet Nam, co the khang dinh mot cach chac chan rang, chung ta da xuat khau mot luong lon ca phe voi gia qua thap. Cu the, tinh chung trong 10 nam gan day, gia ca phe xuat khau cua Viet Nam chi bang 51,5% gia binh quan cua the gioi.Trong khi do, neu nhu “nguoi khong lo” Brazil chu yeu voi ca phe arabica rat duoc ua chuong tren thi truong the gioi cho nen gia xuat khau bang 95,3% gia binh quan cua the gioi, con gia ca phe arabica co le la hao hang cua Colombia cao ngat nguong toi 124%, thi Indonesia cung voi ca phe robusta gan giong nhu Viet Nam nhung van dat 72,4%. Tu nhung thuc te do, co the khang dinh mot cach chac chan rang, gia xuat khau qua thap chinh la bat cap lon nhat cua nganh ca phe nuoc ta tu nhieu thap kY qua. Trong do, neu nhu cac doanh nghiep xuat khau cua Viet Nam luon luon phai mua ca phe cua nong dan voi gia thap hon gia xuat khau de co lai, thi thuc te nay dong nghia voi viec nong dan trong ca phe qua thiet thoi va loi ich cua quoc gia cung khong duoc bao dam. Ai duoc loi? Trong khi do, cac so lieu thong ke cua the gioi ve hoat dong xuat, nhap khau ca phe cung cho phep suy doan rang, cac ban hang nhap khau ca phe cua Viet Nam da thu loi khong nho. CHLB Duc, ban hang nhap khau ca phe so mot cua Viet Nam, tu nhieu nam nay co le la thi du dien hinh nhat. Tuy tY trong dan so cua quoc gia nay so voi the gioi trong thap kY vua qua da tu 1,36% “co lai” chi con 1,21%, nhung tY trong khoi luong ca phe nhap khau van tang tu 15,5% len 16,3%, tro thanh cuong quoc nhap khau ca phe lon thu hai the gioi, chi dung sau Hoa KY, quoc gia co dan so lon gap bon lan. Hien nhien Duc nhap khau nhieu nhu vay khong phai vi nhu cau uong ca phe cua nguoi Duc, ma phuc vu cho nganh cong nghiep che bien loai do uong nay cua ho, da vuon len vi tri dan dau the gioi, va xuat khau voi quy mo rat lon. Chang han, ve cong nghiep che bien ca phe hoa tan, suc canh tranh cua nganh cong nghiep che bien ca phe dac thu da giup CHLB Duc gianh ngoi dau trong cuoc dua duong truong cho toi ngay nay. Ngoai ra, tuy chi chiem 12,1% ve luong ca phe hoa tan xuat khau tren thi truong the gioi, (tuong duong 12% cua Brazil), nhung tinh theo kim ngach xuat khau thi tY trong cua CHLB Duc dung o muc cao ngat nguong 18,7%, trong khi kim ngach cua Brazil van chi o muc 12%. Dieu do co nghia la gia cua Duc cao gap 1,55 lan gia binh quan cua the gioi va Brazil. Ben canh do, cho du khong co mot cay ca phe nao, nhung voi 466.000 tan ca phe (nhan) xuat khau nam 2009, CHLB Duc da lan dau tien vuot qua Colombia de gianh vi tri cuong quoc thu tu the gioi, chi sau Brazil, Viet Nam va Indonesia. Trong do, tinh binh quan trong 10 nam gan day, gan mot phan tu khoi luong ca phe nhap khau cua CHLB Duc la de danh cho xuat khau va nhung thi truong chu yeu la cac nuoc phuong Tay giau co. Chac chan, do cung la lY do cac thuong nhan Duc da xuat khau ca phe voi gia rat cao so voi gia binh quan cua the gioi. Trong do, Viet Nam chinh la mot yeu to co le quan trong bac nhat giup cac thuong nhan Duc dat duoc nhung thanh cong co mot khong hai ca tren thi truong xuat khau ca phe (nhan) lan ca phe hoa tan cua the gioi. Luong ca phe Duc nhap khau tu Viet Nam hau nhu lien tuc tang va dat 22,9% nam 2007, con gia thi thap hon 30,6%. Nhu vay, neu so sanh giua gia ca phe nhap khau tu Viet Nam voi gia xuat khau ra cac thi truong the gioi, thi khoang cach ma cac thuong nhan Duc tao ra con “menh mong” hon nhieu. Do vay, neu to chuc thu mua ca phe truc tiep tu tay nong dan Viet Nam, tuc la “an tu goc den ngon”, chac chan nhung khoan “dut tui” cua thuong nhan Duc se con lon hon nua. Tat ca nhung dieu noi tren cho thay rang, viec mua ca phe cua nong dan voi gia thap va xuat khau ra thi truong the gioi voi gia qua thap cua cac doanh nghiep trong nuoc trong nhung nam qua khong khac gi “gay ong dap lung ong”. Boi le, day chinh la manh dat qua “mau mo” doi voi cac doanh nghiep xuat khau ca phe co von dau tu nuoc ngoai va voi nhung loi the qua lon, kha nang ho gianh duoc phan thang trong cuoc canh tranh nay gan nhu la chac chan. Loi thoat nao cho xuat khau ca phe? Ro rang doanh nghiep trong nuoc dang o vi tri canh tranh qua bat loi so voi thuong nhan co von dau tu nuoc ngoai khi thu mua ca phe. Hon the, lai suat huy dong do la lai thap “mot troi mot vuc” so voi dong Viet Nam va viec dieu chinh tang rat manh tY gia do la MY/dong Viet Nam vua qua da tao them loi the cho cac doanh nghiep co von dau tu nuoc ngoai kinh doanh trong linh vuc nay. Trong khi do, viec cam cac doanh nghiep co von dau tu nuoc ngoai tham gia linh vuc nay hoan toan chi la bien phap nhat thoi “chua chay”, chu khong phai la “tri benh tu goc”. Boi le, theo lo trinh thuc hien WTO, ngay nhu mat hang nong san chien luoc gao, Viet Nam cung da mo cua cho cac doanh nghiep co von dau tu nuoc ngoai vao kinh doanh xuat khau trong nam nay, cho nen chac chan cung khong the cam mai cac doanh nghiep co von dau tu nuoc ngoai dau tu vao kinh doanh xuat khau ca phe. Ngoai ra, xuat khau ca phe voi gia qua re chinh la “can benh kinh nien” cua cac doanh nghiep trong nuoc tu hang chuc nam nay, ma cam cac doanh nghiep co von dau tu nuoc ngoai truc tiep mua ca phe de xuat khau chinh la dung duong cho can benh nay keo dai them va cung co the nang them. Dieu nay cung co nghia la se tiep tuc hy sinh khong chi quyen loi cua quoc gia, ma ca quyen loi cua nong dan san xuat ca phe hien nay, nhung nguoi co cong dau dua ca phe Viet Nam len ngoi “a hau” lang xuat khau ca phe the gioi, nhung lai la doi tuong thiet thoi nhat trong toan bo day chuyen san xuat, kinh doanh xuat khau va che bien ca phe. Trong khi do, cac so lieu thong ke cua the gioi cho thay, loi ich thu duoc qua phat trien cong nghiep che bien ca phe con lon hon rat nhieu so voi xuat khau ca phe nhan. Do la, trong nhung nam sot nong gia ca phe the gioi nhu cac nam 1988 va 2007, thi gia cua nong san tho nay cung chi bang 36,3% va 35,7% gia ca phe hoa tan tren thi truong the gioi. Con trong nhung nam hiem hoi xay ra tinh trang khung hoang cach day da hon mot phan tu the kY (1984-1986) gia cua nong san tho nay tang dai nhay vot len 40,7-48,9% gia ca phe hoa tan, thi trong nhung nam dai con lai, gia ca phe nhan chi dao dong xung quanh muc 25%, tham chi duoi nguong 20%, con binh quan trong 10 nam gan day cung chi dat 29%. Ro rang, tich hop ca hai dieu kien gia va san luong ca phe nhan, Viet Nam co dieu kien thuan loi hon bat cu quoc gia nao tren thi truong the gioi trong viec phat trien cong nghiep che bien ca phe, boi nguon nguyen lieu khong lo voi gia re hiem co. Do vay, phai chang khuyen khich gia tang manh von dau tu, ke ca von dau tu nuoc ngoai vao phat trien cong nghiep che bien ca phe moi la huong di chu dao cua Viet Nam, boi loi ich ma no dem lai chac chan la khong he nho. Do la, vua “giai duoc bai toan” nhuc nhoi gia ca phe xuat khau qua “beo bot” hien nay, vua gop phan khong nho vao viec nang cao gia tri gia tang cho cac san pham ca phe “Made in Vietnam” tren thi truong the gioi, vua gop phan khac phuc tinh trang nhap sieu van con rat nghiem trong hien nay va vua tao cong an viec lam cho mot bo phan trong luc luong lao dong hung hau cua nuoc ta. Han nhien day la huong di khong he don gian, boi chen chan duoc vao thi truong ca phe che bien ma cac tap doan da quoc gia thong tri tu rat nhieu thap kY nay la dieu khong de. Nhung co le do la huong di toi uu, boi vi Viet Nam dang co ca hai tien de quan trong va thuan loi bac nhat trong phat trien cong nghiep che bien: nguon nguyen lieu doi dao va gia cung rat re. Viet Bao (Theo TBKTSG) Tin lien quan: Gia ca phe tang cao kY luc Gia ca phe dang giam, xuong 45.400 dong/kg Gia ca phe tang len 49.000 dong/kg Thi truong ca phe: 3 moc lich su dang nho Bai toan kho xuat khau ca phe 2011