Ai nuôi Nhà nước? Thử làm một cuộc thăm dò ở nước ta xem bao nhiêu phần trăm công dân biết rằng Nhà nước do mình nuôi bằng thuế?... Chúng ta thường thấy các khẩu hiệu tuyên truyền việc đóng thuế, nhưng hầu như chỉ nói về nghĩa vụ (có khi thêm vinh dự) của người dân; hiếm khi thấy khẩu hiệu giúp cho dân hiểu rõ đóng thuế là nuôi Nhà nước - Ảnh: Việt Tuấn.15:58 (GMT+7) - Thứ Tư, 10/6/2009 Thử làm một cuộc thăm dò ở nước ta xem bao nhiêu phần trăm công dân biết rằng Nhà nước do mình nuôi bằng thuế?Đánh thuế trực tiếp để người tiêu dùng cảm nhận được đồng tiền thuế của mình là để nuôi Nhà nước và đáp ứng yêu cầu: “Xây dựng một xã hội dân chủ, trong đó cán bộ, đảng viên và công chức phải thực sự là công bộc của nhân dân” (*).Trong một dịp đi họp ở Mỹ cách đây trên 10 năm, tôi đến một cửa hàng mua đôi giày da. Sau khi chọn và đi thử một đôi có giá 96 USD, tôi trả tiền bằng tờ bạc 100 USD. Người bán hàng nói còn thiếu, tôi chỉ vào biển ghi giá thì được giải thích là giá này còn phải cộng thêm 10% thuế mà người tiêu dùng đóng cho Nhà nước. Sang Canada, tôi cũng thấy cách tính thuế tương tự đối với hàng hóa và dịch vụ.Tôi nêu vấn đề với các chuyên gia kinh tế sở tại: Ở Việt Nam, thuế hàng hóa được thu ngay khi hàng xuất xưởng và được gọi là thuế gián thu (thu gián tiếp) vì thu từ doanh nghiệp sản xuất hàng nhưng thực chất tiền thuế ấy đánh vào người tiêu dùng. Thay vì thu rải rác khi có người mua hàng, nay thu gọn một nơi, một lúc khi hàng xuất xưởng chẳng tiện hơn sao?Người đối thoại với tôi giải thích về cách thu thuế của họ như sau: Trước hết đây là thuế mà người tiêu dùng đóng nên khi nào hàng được tiêu thụ thì mới tính thuế; nếu thu trước từ người sản xuất mà ở khâu bán lẻ, hàng không bán được thì sao? Lẽ thứ hai, chúng tôi muốn người dân biết rõ và luôn luôn nhớ là mình đóng thuế nuôi Nhà nước; thuế thu nhập cá nhân cũng nhắc nhở điều đó, nhưng mỗi tháng hoặc mỗi quý chỉ một lần nộp, còn thuế hàng hóa, dịch vụ thì hầu như ngày nào dân cũng đóng. Chính vì thế nên giá hàng khi niêm yết là giá chưa có thuế hàng hóa để người mua tự tính thêm.Đối với thuế mà người tiêu dùng phải nộp, cách thu trực tiếp hay thu gián tiếp hợp lý và có lợi hơn, tôi không phải chuyên gia về thuế nên không dám so sánh, song thấy rất ấn tượng về cái lẽ thứ hai mà họ giải thích. Nguồn thu của ngân sách nhà nước là do dân đóng góp dưới nhiều hình thức; viện trợ không hoàn lại của nước ngoài chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ; thu từ tài nguyên cũng là nguồn thu do tài sản thuộc sở hữu toàn dân mang lại; bội chi ngân sách được bù đắp bằng các khoản vay trong và ngoài nước, rút cuộc cũng do dân trả nợ trong các năm sau. Ở nước ta, kinh phí hoạt động của Đảng và các tổ chức chính trị-xã hội cũng dựa vào ngân sách nhà nước toàn bộ hoặc phần lớn, nên có thể nói dân ta nuôi cả hệ thống chính trị.Cách thu thuế như ở Mỹ và Canada nhằm thường xuyên nhắc nhở người dân hiểu và nhớ rằng mình nuôi Nhà nước là một biện pháp thiết thực tôn trọng người dân, cổ vũ dân chủ. Người dân ý thức rõ là bộ máy nhà nước do dân nuôi nên bộ máy này phải phục vụ dân; người nuôi bộ máy có quyền đòi hỏi các cơ quan công quyền phải thực hiện đúng quy chế công khai, minh bạch và được dân giám sát.Thử làm một cuộc thăm dò ở nước ta xem bao nhiêu phần trăm công dân biết rằng Nhà nước do mình nuôi bằng thuế? Có thể nói chắc là tỷ lệ không cao. Chúng ta thường thấy các khẩu hiệu treo trên đường phố hoặc viết chữ to ở bảng đầu làng, đầu ngõ tuyên truyền việc đóng thuế, nhưng hầu như chỉ nói về nghĩa vụ (có khi thêm vinh dự) của người dân khi nộp thuế; hiếm khi thấy khẩu hiệu giúp cho dân hiểu rõ đóng thuế là nuôi Nhà nước. Gần đây, một số cửa hàng lớn, khách sạn, nhà hàng, công ty dịch vụ... ghi rõ trong phiếu thu tiền phần giá hàng hóa, dịch vụ và phần thuế mà người tiêu dùng phải nộp. Tuy nhiên đối với đông đảo nhân dân, nhất là ở nông thôn, không mấy người biết rằng khi mua hàng (từ hàng tiêu dùng đến máy móc, vật liệu... sản xuất trong nước và nhập khẩu), người mua đã đóng thuế cho Nhà nước trong giá mua hàng.Không chỉ người dân thường mà không ít người trong bộ máy công quyền cũng không ý thức được rằng mình được dân nuôi. Ở nước ta mỗi khi người dân có được thành tựu, hoặc được được hưởng một lợi ích nào đó thì thường nói là ơn Đảng, ơn Chính phủ. Chúng ta biết rằng một chủ trương, chính sách đúng của Đảng và Nhà nước được tổ chức thực hiện tốt thì đem lại lợi ích cho dân. Muốn hoạch định đúng chủ trương, chính sách, phải dựa vào trí tuệ, kinh nghiệm và ý kiến đóng góp của dân. Trong mọi lĩnh vực hoạt động, nhất là về kinh tế, xã hội, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, dù quan trọng đến đâu cũng chỉ vạch hướng, tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho hoạt động của dân, không thể trực tiếp tạo ra kết quả cụ thể trong sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần nếu không có sự đồng thuận và tích cực thực hiện của dân. Như vậy, kết quả thực hiện chủ trương, chính sách phải do nỗ lực hoạt động của dân. Ngay cả khi Nhà nước đầu tư trực tiếp hoặc thông qua các tổ chức, doanh nghiệp của Nhà nước để cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho người dân, thì nhà nước cũng sử dụng các nguồn lực của dân để làm việc đó, và trong nhiều trường hợp, chất lượng, hiệu quả lại không bằng người dân tự tổ chức làm.Về vai trò quyết định của dân đối với sự phát triển của đất nước, mọi người đều công nhận và thường xuyên nhắc tới. Tuy nhiên, trong nhận thức và hành động thực tế có không ít trường hợp điều đó bị lãng quên mà chỉ thấy sự lãnh đạo và quản lý của Đảng, của Nhà nước.Một ví dụ: báo cáo trình Chính phủ tại phiên họp thường kỳ đầu tháng 5 vừa qua về tình hình kinh tế - xã hội tháng 4 và 4 tháng đầu năm 2009 có câu mở đầu như sau: “Nhờ sự chỉ đạo tập trung quyết liệt của Chính phủ và sự nố lực của các ngành, các cấp, kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội trong 4 tháng có thấp hơn cùng kỳ năm trước, nhưng đã có sự chuyển biến theo hướng tích cực”. Như vậy, những cố gắng của dân không được tính đến. Cách suy nghĩ này cũng khá phổ biến trong nhiều cơ quan và cả trên báo chí. Chúng ta biết rằng khi nền kinh tế đứng trước nguy cơ suy giảm và lạm phát do những yếu kém bên trong và chịu tác động bất lợi của khủng hoảng tài chính - kinh tế trên thế giới, thì dân và doanh nghiệp, nhất là khu vực tư nhân, là người gặp nhiều khó khăn nhất, phải vật lộn rất gay go mới có thể tồn tại và phát triển. Những chính sách và biện pháp tình thế của Chính phủ nếu đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tế thì chỉ có thể làm giảm bớt khó khăn và tạo thêm điều kiện cho việc làm ăn của dân và doanh nghiệp; người dân và doanh nghiệp phải vận động tự thân là chính. Đây chính là tiềm năng to lớn nhất cho sự phát triển. Mọi người đều đánh giá nền nông nghiệp và nông dân nước ta trong năm 2008 và đầu năm 2009 đã duy trì tốt đà tăng trưởng, góp phần quan trọng ổn định tình hình kinh tế, tạo thuận lợi cho các ngành và lĩnh vực hoạt động khác. Trong thành tựu của nông nghiệp, có phần nhờ tác động của các chính sách và đầu tư từ nhiều năm nay của Nhà nước; song nói riêng về các biện pháp kích cầu để vượt qua khó khăn, ngăn chặn suy giảm kinh tế thì đến tháng 4 năm nay Chính phủ mới có chính sách ưu đãi đối với nông dân và việc thực hiện còn phải có thời gian. Vì vậy đối với một số chuyển biến tích cực của nền kinh tế trong bối cảnh có nhiều khó khăn, thách thức, nếu chỉ thấy “sự chỉ đạo tập trung kiên quyết của Chính phủ và sự nỗ lực của các ngành, các cấp” thì đó là cách nhìn rất phiến diện vì không đánh giá đúng những cố gắng rất to lớn của dân và doanh nghiệp.Nhận thức sâu sắc vai trò và tiềm năng to lớn của dân là nền tảng về tư duy để hoạch định chính sách đổi mới và phát triển đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền thật sự của dân, do dân, vì dân.Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X đã nêu rõ: “Xây dựng một xã hội dân chủ, trong đó cán bộ, đảng viên và công chức phải thực sự là công bộc của nhân dân”. Để thực hiện yêu cầu đó, câu hỏi: “Ai nuôi Nhà nước và cả hệ thống chính trị ở Việt Nam?” cần được mọi người trong bộ máy công quyền cũng như mọi người dân trả lời rõ và ghi nhớ trong lòng.* Đảng Cộng sản Việt Nam - Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X - Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia 2006, trang 125. Ai nuoi Nha nuoc? Thu lam mot cuoc tham do o nuoc ta xem bao nhieu phan tram cong dan biet rang Nha nuoc do minh nuoi bang thue?... Chung ta thuong thay cac khau hieu tuyen truyen viec dong thue, nhung hau nhu chi noi ve nghia vu (co khi them vinh du) cua nguoi dan; hiem khi thay khau hieu giup cho dan hieu ro dong thue la nuoi Nha nuoc - Anh: Viet Tuan.15:58 (GMT+7) - Thu Tu, 10/6/2009 Thu lam mot cuoc tham do o nuoc ta xem bao nhieu phan tram cong dan biet rang Nha nuoc do minh nuoi bang thue?Danh thue truc tiep de nguoi tieu dung cam nhan duoc dong tien thue cua minh la de nuoi Nha nuoc va dap ung yeu cau: “Xay dung mot xa hoi dan chu, trong do can bo, dang vien va cong chuc phai thuc su la cong boc cua nhan dan” (*).Trong mot dip di hop o MY cach day tren 10 nam, toi den mot cua hang mua doi giay da. Sau khi chon va di thu mot doi co gia 96 USD, toi tra tien bang to bac 100 USD. Nguoi ban hang noi con thieu, toi chi vao bien ghi gia thi duoc giai thich la gia nay con phai cong them 10% thue ma nguoi tieu dung dong cho Nha nuoc. Sang Canada, toi cung thay cach tinh thue tuong tu doi voi hang hoa va dich vu.Toi neu van de voi cac chuyen gia kinh te so tai: O Viet Nam, thue hang hoa duoc thu ngay khi hang xuat xuong va duoc goi la thue gian thu (thu gian tiep) vi thu tu doanh nghiep san xuat hang nhung thuc chat tien thue ay danh vao nguoi tieu dung. Thay vi thu rai rac khi co nguoi mua hang, nay thu gon mot noi, mot luc khi hang xuat xuong chang tien hon sao?Nguoi doi thoai voi toi giai thich ve cach thu thue cua ho nhu sau: Truoc het day la thue ma nguoi tieu dung dong nen khi nao hang duoc tieu thu thi moi tinh thue; neu thu truoc tu nguoi san xuat ma o khau ban le, hang khong ban duoc thi sao? Le thu hai, chung toi muon nguoi dan biet ro va luon luon nho la minh dong thue nuoi Nha nuoc; thue thu nhap ca nhan cung nhac nho dieu do, nhung moi thang hoac moi quY chi mot lan nop, con thue hang hoa, dich vu thi hau nhu ngay nao dan cung dong. Chinh vi the nen gia hang khi niem yet la gia chua co thue hang hoa de nguoi mua tu tinh them.Doi voi thue ma nguoi tieu dung phai nop, cach thu truc tiep hay thu gian tiep hop lY va co loi hon, toi khong phai chuyen gia ve thue nen khong dam so sanh, song thay rat an tuong ve cai le thu hai ma ho giai thich. Nguon thu cua ngan sach nha nuoc la do dan dong gop duoi nhieu hinh thuc; vien tro khong hoan lai cua nuoc ngoai chi chiem mot tY le rat nho; thu tu tai nguyen cung la nguon thu do tai san thuoc so huu toan dan mang lai; boi chi ngan sach duoc bu dap bang cac khoan vay trong va ngoai nuoc, rut cuoc cung do dan tra no trong cac nam sau. O nuoc ta, kinh phi hoat dong cua Dang va cac to chuc chinh tri-xa hoi cung dua vao ngan sach nha nuoc toan bo hoac phan lon, nen co the noi dan ta nuoi ca he thong chinh tri.Cach thu thue nhu o MY va Canada nham thuong xuyen nhac nho nguoi dan hieu va nho rang minh nuoi Nha nuoc la mot bien phap thiet thuc ton trong nguoi dan, co vu dan chu. Nguoi dan Y thuc ro la bo may nha nuoc do dan nuoi nen bo may nay phai phuc vu dan; nguoi nuoi bo may co quyen doi hoi cac co quan cong quyen phai thuc hien dung quy che cong khai, minh bach va duoc dan giam sat.Thu lam mot cuoc tham do o nuoc ta xem bao nhieu phan tram cong dan biet rang Nha nuoc do minh nuoi bang thue? Co the noi chac la tY le khong cao. Chung ta thuong thay cac khau hieu treo tren duong pho hoac viet chu to o bang dau lang, dau ngo tuyen truyen viec dong thue, nhung hau nhu chi noi ve nghia vu (co khi them vinh du) cua nguoi dan khi nop thue; hiem khi thay khau hieu giup cho dan hieu ro dong thue la nuoi Nha nuoc. Gan day, mot so cua hang lon, khach san, nha hang, cong ty dich vu... ghi ro trong phieu thu tien phan gia hang hoa, dich vu va phan thue ma nguoi tieu dung phai nop. Tuy nhien doi voi dong dao nhan dan, nhat la o nong thon, khong may nguoi biet rang khi mua hang (tu hang tieu dung den may moc, vat lieu... san xuat trong nuoc va nhap khau), nguoi mua da dong thue cho Nha nuoc trong gia mua hang.Khong chi nguoi dan thuong ma khong it nguoi trong bo may cong quyen cung khong Y thuc duoc rang minh duoc dan nuoi. O nuoc ta moi khi nguoi dan co duoc thanh tuu, hoac duoc duoc huong mot loi ich nao do thi thuong noi la on Dang, on Chinh phu. Chung ta biet rang mot chu truong, chinh sach dung cua Dang va Nha nuoc duoc to chuc thuc hien tot thi dem lai loi ich cho dan. Muon hoach dinh dung chu truong, chinh sach, phai dua vao tri tue, kinh nghiem va Y kien dong gop cua dan. Trong moi linh vuc hoat dong, nhat la ve kinh te, xa hoi, chu truong, chinh sach cua Dang va Nha nuoc, du quan trong den dau cung chi vach huong, tao moi truong va dieu kien thuan loi cho hoat dong cua dan, khong the truc tiep tao ra ket qua cu the trong san xuat, doi song vat chat va tinh than neu khong co su dong thuan va tich cuc thuc hien cua dan. Nhu vay, ket qua thuc hien chu truong, chinh sach phai do no luc hoat dong cua dan. Ngay ca khi Nha nuoc dau tu truc tiep hoac thong qua cac to chuc, doanh nghiep cua Nha nuoc de cung cap san pham, dich vu cho nguoi dan, thi nha nuoc cung su dung cac nguon luc cua dan de lam viec do, va trong nhieu truong hop, chat luong, hieu qua lai khong bang nguoi dan tu to chuc lam.Ve vai tro quyet dinh cua dan doi voi su phat trien cua dat nuoc, moi nguoi deu cong nhan va thuong xuyen nhac toi. Tuy nhien, trong nhan thuc va hanh dong thuc te co khong it truong hop dieu do bi lang quen ma chi thay su lanh dao va quan lY cua Dang, cua Nha nuoc.Mot vi du: bao cao trinh Chinh phu tai phien hop thuong kY dau thang 5 vua qua ve tinh hinh kinh te - xa hoi thang 4 va 4 thang dau nam 2009 co cau mo dau nhu sau: “Nho su chi dao tap trung quyet liet cua Chinh phu va su no luc cua cac nganh, cac cap, ket qua thuc hien ke hoach phat trien kinh te, xa hoi trong 4 thang co thap hon cung kY nam truoc, nhung da co su chuyen bien theo huong tich cuc”. Nhu vay, nhung co gang cua dan khong duoc tinh den. Cach suy nghi nay cung kha pho bien trong nhieu co quan va ca tren bao chi. Chung ta biet rang khi nen kinh te dung truoc nguy co suy giam va lam phat do nhung yeu kem ben trong va chiu tac dong bat loi cua khung hoang tai chinh - kinh te tren the gioi, thi dan va doanh nghiep, nhat la khu vuc tu nhan, la nguoi gap nhieu kho khan nhat, phai vat lon rat gay go moi co the ton tai va phat trien. Nhung chinh sach va bien phap tinh the cua Chinh phu neu dap ung kip thoi yeu cau cua thuc te thi chi co the lam giam bot kho khan va tao them dieu kien cho viec lam an cua dan va doanh nghiep; nguoi dan va doanh nghiep phai van dong tu than la chinh. Day chinh la tiem nang to lon nhat cho su phat trien. Moi nguoi deu danh gia nen nong nghiep va nong dan nuoc ta trong nam 2008 va dau nam 2009 da duy tri tot da tang truong, gop phan quan trong on dinh tinh hinh kinh te, tao thuan loi cho cac nganh va linh vuc hoat dong khac. Trong thanh tuu cua nong nghiep, co phan nho tac dong cua cac chinh sach va dau tu tu nhieu nam nay cua Nha nuoc; song noi rieng ve cac bien phap kich cau de vuot qua kho khan, ngan chan suy giam kinh te thi den thang 4 nam nay Chinh phu moi co chinh sach uu dai doi voi nong dan va viec thuc hien con phai co thoi gian. Vi vay doi voi mot so chuyen bien tich cuc cua nen kinh te trong boi canh co nhieu kho khan, thach thuc, neu chi thay “su chi dao tap trung kien quyet cua Chinh phu va su no luc cua cac nganh, cac cap” thi do la cach nhin rat phien dien vi khong danh gia dung nhung co gang rat to lon cua dan va doanh nghiep.Nhan thuc sau sac vai tro va tiem nang to lon cua dan la nen tang ve tu duy de hoach dinh chinh sach doi moi va phat trien dat nuoc, xay dung Nha nuoc phap quyen that su cua dan, do dan, vi dan.Nghi quyet Dai hoi Dang lan thu X da neu ro: “Xay dung mot xa hoi dan chu, trong do can bo, dang vien va cong chuc phai thuc su la cong boc cua nhan dan”. De thuc hien yeu cau do, cau hoi: “Ai nuoi Nha nuoc va ca he thong chinh tri o Viet Nam?” can duoc moi nguoi trong bo may cong quyen cung nhu moi nguoi dan tra loi ro va ghi nho trong long.* Dang Cong san Viet Nam - Van kien dai hoi dai bieu toan quoc lan thu X - Nha xuat ban Chinh tri Quoc gia 2006, trang 125.